STAPPENPLAN 

Download Stappenplan

Download VOORBEELDEN (voorbeelden zijn enkel toegankelijk voor toezichthouders, verbalisanten en inspecteurs).

Ondersteurning gemeenten bepaling handhavingsprioriteiten (RO)

1 INLEIDING

Binnen het Vlaamse Gewest werd er beslist om op een meer programmatorische wijze te gaan handhaven. Deze visie op handhaving komt tot uiting in het handhavingsprogramma ruimtelijke ordening van 2015 en in de door de minister in 2016 vastgestelde prioriteiten.

Deze visie werd ook vertaald naar het beboetingsbeleid van de gewestelijke entiteit met betrekking tot ruimtelijke ordening. Op de Vlaamse regering van 22 juni 2018 werden de “criteria voor het bestuurlijk beboetingsbeleid in de ruimtelijke ordening” meegedeeld. In dit beboetingskader voorziet men, onder andere, dat een dossier in principe wordt geseponeerd indien de schending niet prioritair is (hierop zijn een aantal uitzonderingen voorzien). Op gewestelijk of gemeentelijk niveau, zijnde de beide niveaus bevoegd voor handhaving ruimtelijke ordening, kan het prioritair karakter worden vastgesteld. Zoals aangehaald heeft men op gewestelijk niveau al handhavingsprioriteiten (gewestelijke en gezamenlijke) vastgesteld.

Uiteraard hoeft men de prioriteiten niet enkel te bepalen in functie van het al of niet kunnen opleggen van een bestuurlijke geldboete. Overal worden we geconfronteerd met beperkte middelen en is het van essentieel belang om deze zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten. Door het bepalen van de eigen prioriteiten kunnen de gemeenten de eigen personeelsleden en middelen zo gericht mogelijk inzetten zodat deze zo veel mogelijk resultaat kunnen boeken.

Momenteel zijn er nog heel wat gemeenten die geen handhavingsprioriteiten ruimtelijke ordening hebben vastgesteld, maar wel de bedoeling hebben om dit te doen. Omdat dit voor een aantal gemeenten nog onbekend terrein is, wil de VHRM een roadmap en een aantal best practices aanreiken zodat de gemeenten hiermee een start kunnen nemen.

2 VASTLEGGEN VAN PRIORITEITEN

2.1. Vooraleer men de eigen prioriteiten vaststelt (die specifiek zullen zijn voor elke gemeente), is het aangewezen om een analyse te maken van de ‘omgevingssituatie’. Wat zijn de strategische en operationele doelstellingen binnen de gemeente en welke specifieke problemen stellen zich? Hiervoor kan men kijken naar de doelstellingen die zijn opgenomen in de diverse geldende documenten binnen de gemeente zoals:

• Structuurplannen;
• Opmaak beleidsplan;
• Geldende RUP’s
• Zonaal veiligheidsplan van de politiezone
• …

Uit deze analyse kan er bijvoorbeeld naar voor komen dat men voor bepaalde gebieden wil inzetten op waterhuishouding of dat men bepaalde functies in een bepaald gebied niet wenselijk vindt of dat het behoud van het open landschap voor een bepaalde regio van essentieel belang is.

2.2 Een tweede belangrijke bron van informatie om de eigen handhavingsprioriteiten te bepalen kan men vinden in de uitdrukkelijke voorwaarden of verbodsbepalingen in omgevingsvergunningen, de in het verleden opgestelde processen-verbaal of de door derden geformuleerde klachten met betrekking tot ruimtelijke ordening. Welke stedenbouwkundige schendingen komen er vaak voor in de gemeente? Wat is een schending die veel inwoners als overmatig hinderlijk beschouwen?

2.3 Een derde bron van input om de prioriteiten op te stellen, kan je terugvinden in een bestaand prioriteitenkader binnen de gemeente. Het bestaande kader kan men aan een evaluatie onderwerpen waarbij men voorbijgestreefde prioriteiten schrapt en degene die nog steeds relevant zijn meeneemt voor de toekomst. Er kan ook - om overlap te vermijden of juist om een thema te versterken - worden gekeken naar bestaande gewestelijke prioriteiten en gezamenlijke prioriteiten.

2.4 Indien er binnen jouw gemeente nog andere specifieke informatie beschikbaar is over welke belangrijke schendingen ruimtelijke ordening er zijn, kan deze uiteraard steeds mee worden verwerkt.

2.5 Na analyse zullen er een aantal problematieken naar voren komen die in meer of mindere mate belangrijk zijn binnen de gemeente. Deze kan men groeperen in een aantal thema’s en rubrieken. Bedoeling is dat men hieruit een aantal thema / rubrieken kiest om prioritair aan te pakken. Prioriteiten opstellen betekent dat men keuzes moet maken en niet alle schendingen kan opnemen in het prioriteitenkader.

Ook kan men verschillende categorieën van prioriteiten vastleggen, waarbij bijvoorbeeld de prioriteiten van de hoogste categorie, proactief worden opgespoord en het voorwerp zijn van een volledig handhavingstraject met inbegrip van een bestuurlijke beboeting, men andere prioriteiten maar verbaliseert indien geen sprake is van bereidheid tot regularisatie en lagere prioriteiten enkel worden geverbaliseerd na aangifte en enkel het voorwerp uitmaken van een hersteltraject of via zachte handhaving worden opgevolgd. Dit kan je allemaal opnemen in je prioriteitenkader.

2.6 Naast een indeling op basis van een hoogte van prioriteit kan men de prioriteiten ook thematisch groeperen (bv het tegengaan van verhardingen met het oog op de waterhuishouding) of volgens een gebiedsindeling (bv functiewijzigingen in agrarisch gebied).

2.7 De prioriteiten dienen ook steeds duidelijk, transparant, concreet en specifiek te worden omschreven. Vermijdt dus een generalistisch of wollig taalgebruik. Een prioriteit kan niet op die manier geformuleerd zijn dat men er alle mogelijke schendingen kan onderbrengen. Prioriteren betekent juist dat men keuzes maakt, een prioriteit kan dus niet zijn ‘alle schendingen die we als gemeente belangrijk vinden’ of ‘flagrante schendingen’. Omschrijf de prioriteit waarop je als gemeente wil inzetten dus duidelijk, bv ‘de aanleg van verhardingen in de voortuin’. Het kan ook nuttig zijn om te motiveren waarom men kiest voor bepaalde prioriteiten om zo het draagvlak bij de bevolking te verhogen.

3 HOE DIENT HET PRIORITEITENKADER TE WORDEN GOEDGEKEURD

In de meeste gemeenten zal het prioriteitenkader worden voorbereid door de lokale ambtenaren of binnen een intergemeentelijke samenwerking (IGS). Op basis van een analyse van de aanwezige beleidsdocumenten en input van verbalisanten en klachten is het mogelijk om een degelijke analyse te maken. Hou het kort en simpel, maar wel met een duidelijk beeld van waar je eigen (inter)gemeentelijke doelstellingen liggen.

Het is ook altijd interessant om de verschillende fases af te toetsen met een aantal collega’s. Moest je deze niet binnen je eigen gemeente of IGS hebben, kan je altijd een collega van een andere gemeente eens spreken.

Gezien het beleidsmatige impact van de prioriteitenbepaling, is het ook van het grootste belang om de verschillende fases te bespreken met je gemeentebestuur. Het bestuur is (politiek) verantwoordelijk voor wat er in het document staat.
Uiteindelijk is het aangewezen dat de gemeenteraad het beleidsdocument goedkeurt. Sinds de inwerkingtreding van het handhavingsdecreet Omgeving is de kern van de bevoegdheden inzake handhaving ruimtelijke ordening immers verlegd naar de burgemeester en de gemeentelijke stedenbouwkundig inspecteur. Het college van burgemeester en schepenen heeft nog maar een beperkt aantal bevoegdheden, zodat de handhaving geen accessoire bevoegdheid meer is van het college van burgemeester en schepenen. Om deze reden moet men de algemene bevoegdheidsregel volgen, wat betekent dat de gemeenteraad de volheid van bevoegdheid heeft en dus bevoegd is om de handhavingsprioriteiten voor de gemeente vast te stellen. Eerdere prioriteitenkaders goedgekeurd door het CBS blijven uiteraard wel van toepassing tot zij worden vervangen.

Voor de beboeting door de gewestelijke entiteit volstaat een algemeen beleidsdocument waarin de prioriteiten zijn opgenomen’ (zie beslissing Vlaamse regering van 22 juni 2018, p.3, 3de alinea).

4 PRAKTISCHE TIPS

• Indien er een proces-verbaal of verslag van vaststelling wordt opgesteld en de feiten die er in opgenomen zijn, een gemeentelijke prioriteit vormen, vermeld dit dan in het proces-verbaal. Indien niet een gemeentelijke verbalisant maar wel de politie het proces-verbaal opstelt, geef deze dan informatie over je prioriteiten wanneer er planologische gegevens worden opgevraagd door deze laatste. Of nog beter, tracht ook hen bij de opmaak van het prioriteitenkader te betrekken.

• Als je werkt voor een IGS kan het zijn dat je voor al je gemeenten een aantal gemeenschappelijke prioriteiten hebt, maar ook dat er per gemeente een aantal verschillende prioriteiten zijn. Dit is geen probleem en zelfs zeer logisch.

• Indien je binnen de gemeente beschikt over een bestaand prioriteitenkader dat in het verleden door het bevoegde orgaan werd goedgekeurd, blijft dit uiteraard van toepassing zolang geen nieuw kader is goedgekeurd.

• Het is niet de bedoeling dat niet prioritaire gevallen niet worden gehandhaafd. Men kan de burger informeren dat men niet prioritaire gevallen wel opvolgt maar op een bepaalde termijn.

• Het opstellen van gemeentelijke handhavingsprioriteiten ruimtelijke ordening kan een opportuniteit bieden om ook de prioriteiten inzake milieu en onroerend erfgoed mee in de oefening op te nemen.

• Na goedkeuring van het beleidsdocument met het prioriteitenkader dient dit eenmalig bezorgd te worden aan de gewestelijke beboetingsentiteit (sanctionering.omgeving@vlaanderen.be). In het proces-verbaal of verslag van vaststelling kan er dan verwezen worden onder welke prioriteit de schendingen inzake ruimtelijke ordening valt en moet het prioriteitenkader niet telkens toegevoegd worden.